در لاهیجان نیز همانند جای‌جای استان  گیلان  سفره‌ای رنگین و دلپذیر از شما پذیرایی خواهد کرد.

سفره‌ای از غذاهایی همانند ترش کباب، ماهی شکم پر، ترشه شامی، کال کباب به همراه پیش‌غذاهایی همچون میرزاقاسمی، باقالی قاتق، بورانی بادمجان، سیرترشی و زیتون‌پرورده که هریک طعمی ماندگار به همراه خواهند داشت. در این مقاله با شماری از بهترین غذاهای سنتی استان گیلان که در لاهیجان می‌توانید طعم بی‌نظیر آنها را تجربه کنید آشنا خواهیم شد.

مرغ و آلوی لاهیجان

شمالی‌ها در پخت انواع غذا با مرغ و چاشنی‌های مختلف تخصص دارند. از مرغ‌های ترش همراه با سبزیجات محلی گرفته تا مرغ‌هایی که با آلو و رب‌های نارنج و انار طبخ می‌شوند. این خورش با چند نوع رب‌ترش و شیرین پخته می‌شد تا مزه ملس و لذیذی پیدا کند. خورش مرغ و آلو خورشی مجلسی و مختص مردم لاهیجان است.

طرز تهیه مرغ و آلوی لاهیجان

برای تهیه مرغ و آلوی لاهیجانی پیاز و سیر را نگینی خرد کنید و با زردچوبه و فلفل تفت دهید. آلو را خیس کنید، آب آن را خالی کنید و سپس آن را درون قابلمه بریزید. رب انار، رب نارنج و برگه زردآلو خیس شده را هم اضافه کنید و تفت دهید. نصف لیوان آب جوش اضافه کنید و بگذارید موادتان کاملا باهم مخلوط شوند و یک مایه یک‌دست داشته باشید. حالا مرغ را اضافه کنید. یک لیوان آب جوش دیگر اضافه کنید و بگذارید خورش روی حرارت کم یک ساعت بپزد و جا بیفتد. بهتر است از آلوی سیاه برای این غذا استفاده کنید. 

خورشت سبزی فسنجان لاهیجان

خیلی از غذاهای سنتی که ما می‌شناسیم و سال هاست که آنها را پخته‌ایم مدل‌های دیگری هم دارند؛ خورشت سبزی فسنجان نمونه‌ای از این دست غذاهای خوش طعم و مختص گیلان است.

طرز تهیه خورشت سبزی فسنجان

پیاز را به همراه نمک و فلفل به گوشت بیفزایید و خوب ورز دهید. در یک کاسه کوچک مقداری آب بریزید و کنار دستتان بگذارید. از گوشت به اندازه یک فندق بردارید. کف دست را خیس کنید و گوشت را به‌صورت توپ کوچکی گرد کنید. همه گوشت را به این صورت آماده کنید. در یک تابه مقدار مناسبی روغن بریزید و روی حرارت ملایم بگذارید. گوشت‌های قلقلی را در روغن تفت دهید. در تابه را بگذارید تا کوفته ریزه‌ها بپزند.

در قابلمه‌ای مناسب مقداری روغن بریزید و روی حرارت بگذارید. پیازها را در روغن سرخ کنید تا طلایی رنگ شوند. هویج را رنده کنید. سبز‌ی‌های خرد شده را به همراه گردوی آسیاب شده و هویج رنده شده به قابلمه اضافه کنید و خوب تفت دهید. وقتی گردو به روغن افتاد، ۲ پیمانه آب جوشیده به مواد اضافه کنید و در قابلمه را بگذارید. حدود نیم ساعت صبر کنید تا مواد روی حرارت ملایم بپزند. بعد از این مدت رب انار را همراه کمی نمک اضافه کنید و هم بزنید. بعد از حدود ۲ ساعت که خورش خوب به روغن افتاد، کمی شکر (به دلخواه) به خورش اضافه کنید. حالا نوبت اضافه کردن کوفته‌‌های گوشت است که پخته بودید. بعد از اضافه کردن آنها بهتر است خورش نیم ساعت دیگر هم بجوشد تا خوب جا بیفتد.

شیش انداز گیلکی

طرز تهیه شیش انداز گیلکی

مغز گردو را دو بار چرخ کنید تا کاملا نرم شود. پیاز رنده شده را با یک قاشق سوپ‌خوری روغن تفت دهید تا طلایی شود. سپس مغز گردو را به آن اضافه کنید و با پیاز تفت دهید. پس از آن ۳ لیوان آب سرد به آن‌ها اضافه کنید و بگذارید مغز گردو با شعله ملایم بپزد. بادمجان‌ها را پوست گرفته و آنها را به اندازه یک بند انگشت خرد کنید. سپس کمی نمک روی بادمجان‌ها بپاشید و در آبکش قرار دهید تا آب سیاه آنها خارج شود. در آخر آنها را سرخ کرده و با رب انار رقیق شده، به مغز گردو اضافه کنید. این غذا باید کمی آبدار و جا افتاده سرو شود.

میرزا قاسمی

میرزا قاسمی توسط محمد قاسم خان که در زمان ناصرالدین شاه قاجار والی حاکم رشت بود، ابداع شده و توسط وی گسترش یافت و نام وی را بر خود گرفت.

طرز تهیه میرزا قاسمی

بادمجان‌ها را کباب کنید، سپس پوست آن‌ها را کنده و سرهای بادمجان‌ها را جدا کنید؛ پس از آن بادمجان‌ها را ساطوری نمایید. گوجه‌فرنگی‌هارا در آب جوش ریخته و پوست آنها را بگیرید، سپس آنها را خرد کرد و سیر کوبیده را داخل روغن داغ بریزید تا کمی سرخ شوند. سپسبادمجان‌ها و گوجه‌های آماده‌شده را به همان تابه اضافه کرده و سرخ کنید. حال کمی نمک و فلفل به آن اضافه کرده و مایه را در یک طرف تابه قرار دهید. در طرف دیگر خالی تابه تخم‌مرغ‌ها را شکسته و مخلوط کنید و آنقدر هم بزنید تا بسته شده و سرخ شود. بعد بادمجان‌ها و تخممرغ‌ها (یعنی تمام محتویات تابه) را با هم مخلوط می‌کنید.

بسیاری دیگر از غذاهای سنتی و محلی گیلکی که هریک در خاطر بسیاری از ما مانده است را در سایر مقاله‌های غذاهای محلی شهرهای استان گیلان معرفی خواهیم کرد.

 دیلمان، زیباترین ییلاق شرق گیلان، یکی از بکرترین و دست‌نیافتنی‌ترین گوشه‌های خطه سرسبز گیلان است. آب و هوای آن سرد و کوهستانی است و به چشمه‌های فراوان و چشم‌اندازهای سبز و قله‌های پربرفش مشهور است. دیلمان از دو بخش پیرکوه و دیلمان تشکیل شده که از شمال به رشته کوه البرز و از شرق به قله درفک منتهی می‌شود. از نظر تاریخ سکونت، دیلمان یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های بشر در ایران به شمارمی‌آید، بطوریکه آثار زندگی غارنشینی و ابزار و ظروف مسی و مفرغی و سفالی نشان می‌دهد که از ۲۰۰۰ یال پیش از میلاد مسیح در این منطقه  زندگی وجود داشته است.

دیلمان که در ارتفاع ۲۲۰۰ متری و در شهرستان  سیاهکل استان گیلان قرار دارد شهر کوچکی  است که از دیرباز ییلاق‌هایش محل نگهداری دام‌ها بوده و شغل اصلی مردمان خونگرمش، همین دامداری است. این شهر از دو طریق در دسترس است. اگر در جاده‌ی قزوین رشت به تابلوها دقت کنید، بعد از لوشان و منجیل و رودبار به روستای رستم‌آباد خواهید رسید. با حرکت به سمت شرق، و عبور از روستاهای سندس و حاجیده، همین‌طور که از دامنه‌های سبز البرز بالا می‌روید، و از منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی سیاهرود می‌گذرید، قدم در ییلاق‌های سرسبز و وسیع و رویاگونی خواهید گذاشت که از اواسط بهار تا اوایل پاییز، میزبان گله‌های کوچک و بزرگ گوسفندان است. در ادامه و با عبور از آسیابر به دیلمان خواهید رسید.

مسیر دوم از شهر سیاهکل و جنگل‌ها و شالیزارها آغاز می‌شود. هرچه از سیاهکل دور می‌شوید و در دامنه‌ی کوه‌ها بالا می‌روید، خانه‌های قدیمی و روستایی بیش تری توجه شما را جلب خواهد کرد. به شما پیشنهاد می‌کنم در یکی از روستاهای کوچک توتکی یا توشی، اندکی توقف کنید و در یکی از کافه‌های محلی، یک چای تازه‌دم نوش جان کنید. مطمئن باشید مزه‌ی این چای را، که محصول چای‌کاران همین منطقه است هرگز فراموش نخواهید کرد. اندکی بعد به آبشار لونک خواهید رسید. آبشار و غذاخوری‌های نزدیک آن نیز محل مناسبی برای توقف و یک پیاده‌روی کوتاه در دل جنگل است. بعد از آن هم به روستای زیبای اسپیلی خواهید رسید؛ که طبیعت آن همچون نامش جذاب و دوست‌داشتنی است. قله‌ی درفک، یا همان بام گیلان نیز، در تمام طول مسیر شما را همراهی می‌کند و به مناظر اطراف جاده جلوه‌ی خاصی می‌بخشد.

به جز ییلاق‌های سبز، و حس رهایی و آزادی در این طبیعت رؤیایی، به جز آبشارها و رودخانه‌ها و به جز جنگل‌های بکر، دیلمان جاذبه‌های دیگری نیز برای مسافرانش دارد. دیلمان به دلیل قدمت و اهمیت تاریخی‌اش درواقع یکی از چهارراه‌های طبیعت و تاریخ ایران است. حمام تاریخی دیلمان یا حمام میربلوک یکی از همین جاذبه‌هاست که به دوره‌ی صفویه بازمی‌گردد. قلعه‌ی تاریخی روستای گرمارو نیز یکی دیگر از دیدنی‌های این منطقه است. کاروانسرای تی‌تی که با سنگ‌های رودخانه‌ای و آجر به همراه ملاط گچ و ساروج ساخته شده است، نیز در فاصله‌ی کمی نسبت به دیلمان قرارگرفته است. تی‌تی که در زبان گیلی به معنی شکوفه است نامی است که روی این کاروانسرای بازمانده از دوران صفوی گذاشته‌اند.این کاروانسرا در گذشته اقامتگاه افرادی بود که از سیاهکل و دیلمان به سمت طالقان حرکت می‌کردند. 

یکی دیگر از زیبایی‌های خاص و منحصر به فرد این منطقه رویش گل‌های سوسن چلچراغ در خردادماه است. این گل‌ها در اواخر بهار، به مسیر دیلمان به آسیابر رنگ و جلای دیگری می‌بخشند. با توجه به بکر ماندن این منطقه در مقایسه با دیگر قسمت‌های نوار شمالی کشورمان، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های منطقه‌ی دیلمان روستاگردی و هم‌نشینی با مردم دیلمی و کوه‌نشین منطقه است. مردمانی که با لباس و زبان سنتی، و زندگی در دل جنگل‌های بهشتی این منطقه همیشه با روی باز پذیرای گردشگران هستند.

مسیر دسترسی به دیلمان

برای سفر به جاده سیاهکل و  دیلمان باید جاده ۴۲ کیلومتری رشت به لاهیجان را طی کنید و ابتدا به این شهر زیبای استان گیلان برسید. این مسیر تقریبا ۴۵ دقیقه طول خواهد کشید. پس از لاهیجان هم باید وارد جاده جنوبی یا همان سیاهکل شوید که دارای جنگل انبوه است و در این جاده باید حدود ۱۵ کیلومتر رانندگی کنید. مسیر ۴۵ کیلومتری سیاهکل به دیلمان از میدان بسیج سیاهکل شروع می‌شود و به دلیل پرپیچ‌وخم بودن جاده، تقریباً یک ساعت و نیم تا دیلمان راه دارید.

سوجا دیله (ساج ایچی)

این غذا از گوشت پرچرب گوسفند تهیه می‌شود. برای پخت آن، ابتدا گوشت گوسفند را خورد کرده و در ساج که قبلا کمی روغن کره در داخل آنسرخ‌شده، می‌ریزند و پس از اضافه کردن ادویه‌جات لازم و پخته شدن کامل مقداری ماست به آن اضافه کرده و هم می‌زنند و آن را روی آتش ملایم می‌گذارند تا دم کشیده و آماده استفاده شود.

قورتماج

معمولا چوپانانی که گله را به چراگاه‌های دور می‌برند و ظهر به چادر برنگشته و نهار را در چراگاه می‌خورند، این غذا از شیر تازه گوسفند درستمی‌کنند. روش درست کردن این غذای محلی به این صورت است که ابتدا آتشی درست کرده و چند قطعه‌سنگ تمیز را که از داخل آب چشمه‌هایا رودخانه بر می‌دارند در داخل آتش گذاشته تا کاملا سرخ شود، بعد شیر گوسفند را در کاسه مسی می دوشند و سپس سنگ‌های سرخ‌شده در آتش را داخل کاسه شیر می‌اندازند، شیر کاملا جوشیده و کمی هم حالت ژله‌ای پیدا می‌کند، بعد این غذا را با نان محلی نوش جان می‌کنند. قورتماج غذایی طبیعی و تازه بسیار خوشمزه و مقوی است.

سیرجینه

سیرجینه غذای ویژه صبحانه است. برای درست کردن آن آرد برنج یا ذرت را در مقداری شیر ریخته و به هم می‌زنند و سپس چند عدد تخم‌مرغمحلی را داخل آن ریخته و مقداری شکر و زردچوبه به آن اضافه نموده دوباره کامل هم زده و آن را در تابه‌ای که روغن داخلش کاملا داغ شده سرخ می‌کنند و در بشقاب گذاشته دوباره مقداری شکر یا خاکه قند روی آن ریخته و نوش جان می‌کنند.

 گوزلی بریان (بره بریان)

 گوزلی بریان که بیشتر جنبه تشریفاتی داشته و در میهمانی‌های مهم و برای افراد خاص تهیه می‌شود. برای تهیه این غذا ابتدا بره کوچک رابه‌طور کامل و بدون خورد کردن در مقدار کمی آب پخته، سپس شکم آن را از مغز گردو خورد شده و سایر سبزیجات و ادویه‌جات پر می‌کنند(لونگی) و بره را درسته سرخ‌کرده و در سفره می‌گذارند. بعضی آشپزهای خوش‌سلیقه کله بره را نیز جدا پخته و هنگام سرو غذا آن را به بدن بره طوری می‌چسبانند طوری که گویا سر بره بریده نشده است.

جزلق

 برای تهیه روغن دنبه گوسفند (دوما روان)، دنبه را خورد کرده پس از داغ کردن و جوشاندن آن، روغن دمبه کاملا جداشده و تکه‌های کوچکدنبه ته ظرف باقی می‌ماند که ترد و بسیار خوشمزه است که به آن جزلق می گویند. جزلق را هم با نان و یا برنج می‌خورند و هم آن را به خمیر اضافه کرده نان روغنی مخصوصی درست می‌کنند که بسیار خوشمزه است.

 قورما

در زمان‌های دور که امکانات کمتری وجود داشته، وقتی دامداری گوسفند و گاوی را سر می‌برید و امکان مصرف آن در یکی دو روز اول نبود برای جلوگیری از فاسدشدن گوشت، آن را خورد کرده و همه گوشت را سرخ می‌کردند و آن را در داخل شکمبه گوسفند (اشکمبه) یا پوست بره و بزغاله کوچک (پوسته) یا نوعی ظروف سفالی مخصوص (بارداخ) می‌ریختند و در آن را محکم می‌بستند تا هوا نکشد. این گوشت مدتی در این ظروف سالم باقی می‌ماند و هرچند وقت مقداری از آن را با پیاز و سیب‌زمینی و رب گوجه و آب انار و سایر ادویه‌جات سرخ‌کرده و میل می کرند.

سوجا نون (ساج چورگی)

ساج وسیله دایره‌ای برای پخت نان به قطر تقریبی ۶۰ سانتی‌متر از جنس مس یا برنج و یا آهن است که مقداری گودی دارد. دامداران به دلیلکوچ‌ها و جابه‌جایی‌های زیاد و حمل آسان این وسیله، نان مورد نیاز خود را با ساج می‌پزند. برای این کار طرف گود ساج را روی سه لنگه‌ای که روی آتش گذاشته‌شده، قرار می‌دهند و پس از داغ شدن ساج، چونه های خمیر را که قبلا آماده‌شده با وردنه روی تخته مخصوص خمیرگیری به شکل دایره درآورده و آن را روی ساج می‌گذارند و پس از مدتی نان گرد لواش را برمی‌گردانند تا روی دیگر آن نیز بپزد.

کته نون (نان سنگی)

در زمان‌های دور که امکانات کمتر موجود بوده، دامداران سنگ صاف و بزرگی را تهیه‌ کرده و در کنار آتش قرار می‌دادند، پس از داغ شدن سنگ نان فتیر را به آن می‌چسباندن که پشت نان با داغی سنگ و روی آن با گرمی آتش سرخ می‌شد.

کومبه

برای درست کردن کومبه، خمیر آماده‌ شده را به‌ اندازه کافی چونه کرده و کمی آن را پهن می‌کردند، سپس خمیر را روی خاکستر داغ آتش گذاشته و روی آن را نیز با خاکستر داغ می‌پوشاندند. نان از دو طرف بالا و پایین پخته و سرخ می‌شد و پس از پختن با پارچه تمیزی خاکسترهای آن راپاک‌ کرده و با یک تکه خمیر آغشته به روغن محلی روی آن را براق می‌کردند.

به‌لاما

برای تهیه به‌لاما، اولین شیر دوشیده شده از گاو را که تازه زاییده روی آتش به هم می‌زنند تا خودش را گرفته و حالت ژله‌ای پیدا کند.

روان (کره)

برای تهیه کره، ماست و خامه شیر را داخل مشک سفالی (نهره) ریخته و آن را حدود یک ساعت هم می‌زنند. با این کار، کره از آن جدا شده و روی دوغ قرار می‌گیرد.

زرد روان

این روغن را از جوشاندن روغن کره به‌دست می آورند. بدین ترتیب که روغن کره را روی آتش داغ کرده و کمی زردچوبه به آن اضافه می‌کنند، سپس کره ذوب‌شده را در ظروف سفالی کوچکی ریخته و نگهداری می‌کنند. زرد روان پس از خنک شدن به حالت جامد درآمده و تا مدت‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد.

 لباس‌های محلی  گیلان باوجود زیبایی خاص و ویژه آن به دلیل پوشش مناسب با عقاید مذهبی و دینی ما نیز سازگار است. هنوز هم در مناطق مختلف استان زنان و مردان از لباس بومی و سنتی مختص خود استفاده می‌کنند.

 سابقه تاریخی لباس‌های محلی استان گیلان به اشیای کشف شده در چراغعلی تپه رستم‌آباد (مارلیک) برمی‌گردد. این یافته‌ها، انواع تزییناتی که بر روی دامن و پیراهن و پیشانی‌بند به کار می‌رفته‌اند را نشان داده است.

مقاله مرتبط:

بنا به عقیده محققان، شکل و تنوع لباس در این منطقه هنوز تداوم اشکال مورد استفاده در دوره متاخرتر زمانی است و تنها در موارد ناچیزی، چون یراق‌دوزی و نواردوزی های پیراهن‌های زنانه تغییراتی در آن‌ها به وجود آمده است. یکی از موارد تغییر در این لباس‌ها استفاده از رنگ است. در زمان گذشته مردم فقط از رنگ‌های موجود در طبیعت استفاده می‌کردند در حالی که امروزه با رنگ‌های صنعتی پارچه‌ها را می‌آرایند.

 پوشاک در گیلان نیز مانند هر منطقه دیگری معرف اندیشه، سلیقه، نوع کار و معیشت و ارتباط مردمان با طبیعت است. طراحی لباس در این منطقه، کاملا در رابطه با سازگاری با محیط تعریف می‌شود.

پوشاک مردان

جلیقه: که آن را جلقته یا جلقده می‌گویند، برای فصول پاییز و زمستان از جنس شال و برای بهار و تابستان از پارچه‌های نازک‌تر دوخته می‌شد.

شلوار: مردان غرب گیلان که آن را شلار می‌گویند دارای دمپای تنگ و اغلب به رنگ سیاه، شیری و فلفلی است، اما در مردان در شرق گیلان شلواری که دمپای آن برای پیرمردان، لوله‌ای ساده و برای جوانان دکمه‌ای بود، می‌پوشیدند. رنگ این شلوار تیره بوده است.

شلوار چروداری، قدک، تنگ تومان، دیج از انواع شلوارهای محلی مردم گیلان است.

کت: مردان تالش از کتی به نام چوخا یا شکه که از شال دوخته می‌شد استفاده می‌کردند. شکل این کت معمولی و دارای یقه‌برگردان است. مقدار شال مصرفی۱۲ (نیم متر) و عرض شال برای دوخت ۸۰-۷۰ سانتیمتر است. در شرق گیلان و نواحی جلگه‌ای، مردان از پشمه چوخا، از جنس شال کت می‌دوختند.

پای‌افزار: چوموش به فارسی «چموش» گفته می‌شود که نوعی پای‌افزار از جنس چرم ساده است. کفشی کاملا بومی بوده که بیشتر ساکنان مناطق کوهستانی گیلان از آن استفاده می‌کردند.

ارسی، چاروق، گیوه، پوتین گالش، چکمه، چوکوتور (چیکتور) و کفش چوبی یا کتله (دمپایی محلی) از دیگر پای‌افزارهای محلی بوده‌اند.

کلاه: ترک‌دار تالشی و کلاه نمدی و پوستین کلاه که از پوست بره تهیه می‌شد انواع کلاه برای مردان گیلانی است، برای چوپان‌ها نیز پوششی به نام «باشلاق» تهیه می‌شد که آب را از خود عبور می‌داد، باشلاق، پوششی بلند است که از برش زدن پارچه‌ای بافته شده (پشم شال) به دست می‌آید.

کولا و شولا: چوپانان در روز از پوشش کوتاه‌تر استفاده می‌کنند که به «کولاگیر» معروف است و در شب از نوع دیگری به نام «شولا» که هر دو به‌صورت نمدمالی ساخته می‌شود.

پوشاک زنان

لباس‌های محلی زنان گیلان را می‌توان به سه بخش شرق، غرب و مرکز تقسیم‌بندی کرد که لباس زن شرق گیلان به لباس «قاسم‌آبادی»، زن غرب گیلان «تالشی» و از لباس مرکزی گیلان با عنوان «رسوخی» معروف است.

آنچه بیشتر از همه در لباس گیلانی خودنمایی می‌کند، دامن‌های شلیته و پرچین است و جلیقه‌های پولک‌دوزی شده است.

روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از بخش‌های اصلی لباس محلی زنان گیلان است.

روسری و سربند: اغلب زنان گیلان از دو سربند، یکی در زیر (لچک) و دیگری بر روی آن (دستمال) استفاده می‌کنند.

پیراهن: بالاپوش بانوان گیلانی است. این پوشش در گویش تالشی، «شسی» Sey و در شرق و جلگه تالش، پیرهن Pirhan و جمه خوانده می‌شود. دو طرف آن نیز چاک دارد. اندازه چاک پیراهن و بلندی آن نیز که اصولا روی تنبان می‌آید در قسمت‌های مختلف گیلان متفاوت است. غیر از یراق‌دوزی و چرخ دوزی از نخ‌های رنگی نیز در جلوی پیراهن استفاده می‌شود.

متفاوت‌ترین پیراهن، پیراهن مرسوم در پاشاکی واقع در «خرارود» است که چرخدوزی شده و پارچه آن با «پاچال» و ابریشم خام در محل بافته می‌شود. این پیراهن را دختران در روز عروسی یا در مهمانی به تن می‌کنند.

جلیقه: یکی از پوشش‌های متداول بانوان گیلان است. این پوشش در ناحیه غرب گیلان جلخته  Jelexte، نیفتنه niftane، در شرق گیلان جرقده jarqade یا جرزقه jarzaqe، و در جلگه‌های گیلان جلقته، جلتقه، جلخته و جلخده نامیده می‌شود. مدل متداول جلیقه، اصولاً جلوباز سه دکمه و یقه هفت با سه جیب در طرفین است و پشت آن سکگ دارد که قابلیت گشاد و تنگ کردن را به آن می‌دهد.

الجاقبا: پوشش دوخته‌شده‌ای از مخمل یا پارچه چادرشب است کـه پـوشش زنان در کوهستان‌های شرقی و قاسم‌آباد بوده است.

شلیته: یا کوتاه تومان (تـنبـان) دامنـی کوتاه و پرچین است که به آن «گرد تومان» نیز می‌گویند، دامن، دراز تومان (تنبان) واژه ایسـت که برای دامن بلند چین‌دار در مرکز و شرق گیلان استفاده می‌شود در غرب گیلان تالشی‌ها آن را «شلار» می‌گویند.

چادرشب: جزئی از لباس زنان گیلانی است که در برخی روستاها به‌ویژه  روستاهای مرکزی از پارچه چادرنمازی استفاده و به‌تدریج در بخش شرق گیلان چادرشب جایگزین می‌شود.

چادر کمر، پوششی است که بانوان گیـلانـی آن را به کمر می‌بندند بانوان ساکن جلگـه به آن «کمردبد» می‌گویند. همچنین در گویش محلی به چادرشب «چارشو»  گفته می‌شود و رنگ اصلی زمینه آن معمولا قرمز است.

چادرشب جزئی از صنایع‌دستی شرق گیلان است که از سوی زنان بافته می‌شود دارای تنوع زیادی است، چادرشب کمردبله را از نخ‌های رنگی به شکل چهارخانه می‌بافند اما از چادرشب طرح دار برای مصارف دیگری مانند جهیزیه عروس استفاده می‌شود.

طرح‌های چادرشب دارای تنوع زیادی است، طرح بز کوهی، مرد اسب‌سوار، میز، قندان، چنگال و طرح ماکو (یکی از وسایل بافت چادرشب) از جمله طرح‌هایی است که در بافت چادرشب از آن‌ها استفاده می‌شود.

۱۷ ) گمج کباب

یکی از انواع بسیار لذیذ کبابهای گیلانی، گمج کباب است که گوشت را در دیگ مخصوص گیلانی به نام گمج سرخ کرده و با گردو، سبزی، پیاز، رب انار، رب گوجه‌فرنگی و آب انار آن را می پزند.

۱۸ ) واویشکای مرغ

این نوع غذا را با سینه مرغ ، پیاز،فلفل دلمه ای، گوجه فرنگی، فلفل سبز قلمی، زعفران، آب لیمو ترش تازه آماده می کنند. با دیدن رنگ و عطر واویشکای مرغ حتما وسوسه خواید شد که یکبار آن را امتحان کنید.

۱۹) خورش متنجان

این خورش را تنها در شهرها و روستاهای گیلان می توان سرو کرد. برای طبخ آن از مرغابی، گردو،  قیصی، کشمش، رب انار (شیرین)، رب گوجه فرنگی، شکر، گلپر و آب انار (ترش) استفاده می کنند.

۲۰) سوسه کباب سیکا

سوسه کباب سیکا غذایی با گوشت اردک است که بعد از پختن و سرخ کردن اردک، داخل شکم آن را با سبزی های معطر، سیر، انار ترش، رب انار، رب آلبالو و … پر کرده و اردک شکم پر را داخل قابلمه با کمی آب می پزند. 

۲۱) خورش ترشه تره

خورش بسیار لذیذی که بیشتر محلی ها آن را طبخ می کنند.

سبزی محلی را را خرد کرده همراه با یک قاشق برنج می پزند و بعد آب نارنج اضافه کرده سپس نعنا و خالواش و سیر سرخ شده و ادویه های مخصوص را اضافه می کنند و در نهایت تخم مرغ  را داخل مواد می شکنند تا بپزد و با فلفل و دارچین به ان طعم می دهند.

۲۲) سیرابیج

سیرابیج غذایی سریع و آسان است که گیلانی ها بسیار دوست دارند. سیرابیج از برگ سیر، تخم مرغ و ادویه تهیه می شود.

۲۳ ) خورش فسنجان ( خوتکا )

خورش فسنجان تقریبا در همه شهرهای ایران پیدا می  شود؛ اما گیلانی ها کمی متفاوت تر این خورش را درست می کنند. 

خورش فسنجان گیلانی ها ترش مزه است و از گوشت اردک به جای مرغ  استفاده می کنند.

۲۴) ناز خاتون

ناز خاتون نوعی خورش ترش مزه شمالی است که مواد اولیه آن بادمجان، گوجه فرنگی، سبزی معطر، گوشت، آبغوره و پیاز است. به غیر از خورش نوعی ترشی به نام نازخاتون وجود دارد که آن نیز با بادمجان تهیه می شود.

۲۵) کولی غورابیج

کولی نوعی ماهی ریز است که سرخ می کنند و با گردو خردشده و سبزی های مخصوص پخته می شود. کولی غورابیج نوعی خورش است که با برنج سرو می شود.

۲۶) مسمای انار

این غذا بسیار خوشمزه و لذیذ است و با برنج سرو می شود. مرغ و  دانه های انار، رب گوجه، زعفران و پیاز مواد اولیه این غذا هستند.

۲۷) قورمه گیلانی

خورش قرمه سبزی گیلانی کمی متفاوت تر از خورش قرمه های شهرهای دیگرست.

این خورش به خاطر استفاده از آب نارنج، کمی ترش مزه است؛ تفاوت دیگر این خورشت در استفاده از  بادمجان و گوجه می باشد.

۲۸) دوشواره

دوشواره یکی از غذاهای محلی و قدیمی گیلان است که خمیری را با آرد  آب و تخم مرغ درست می کند و آن را به نازکی نان لواش در می آورند و به تکه های کوچک تقسیم کرده، سپس گوشت و باقی مواد را داخل خمیر گذاشته و به شکل مثلث در می آورند و در آب گوش می اندازند تا خمیر و مخلفات آن بپزد.بعد از پخت دوشواره ها را از آب بیرون می آورند و روی آن را نعنا و سرکه سیب یا خرما می ریزند.

۲۹) شوید خولی

برای این غذای خوشمزه، تکه های مرغ یا اردک را با پیاز و سبزی(شوید، گشنیز، جعفری) سرخ می کنند و بعد تخم مرغ را روی آن می ریزند، سپس آلوچه را اضافه کرده و با آب مواد را خوب می پزند.

۳۰) ترشه شامی گیلانی

ترشه شامی را با گوشت، سیب زمینی، تخم مرغ، پیاز و جعفری درست می کنند. مواد را مخلوط و سرخ می کنند و  سپس روی شامی ها آبغوره میریزند تا ترش شود.

۳۱) کال کباب

این یکی دیگر از غذاهای خوشمزه ی گیلانی است که با گردوی چرخ شده، بادمجان، پیاز و رب انار تهیه می شود.

۳۲) فندق قاتق

فندق قاتق خورش لذیذی از فندق، بادمجان، مرغ، رب انار ترش، آرد، گلپر و ادویه است. طعم این خورش با چاشنی های  گیلانی چون سیرترشی  بسیار دلچسب است که آن را تنها در این منطقه می توانید تجریه کنید.

۳۳ ) خورش غورابه

خورشی با سینه مرغ، سبزی( اسفناج، گشنیز،برگ چغندر)، پیاز، تخم مرغ و آبغوره. این خورش طعمی ترش مزه دارد و تخم مرغ ها را قبل از سرو روی ظرف خورش می شکنند و می گذارند تا خودش را داخل خورش بگیرد.

 

 امروز هرجا که هستید و هر کاری دارید ، کنار بگذارید و آماده سفر شوید.

سفری خوشمزه و جالب که باید همراه هم باشیم تا لذت این سفر چندین برابر شود. کسانی که حتی یکبار به خطه سرسبز و زیبای گیلان سفر کرده  اند، به یک رستوران محلی رفته و طعم بی نظیر یکی از غذاهای گیلانی را چشیده اند.

این تجربه، یکی از تجربیاتیست که هیچ وقت از ذهن پاک نمیشود و هر از چندگاهی هوس چشیدن طعم  غذاهای لذیذ گیلان ، راهی این استان می شوید.

کارناوال مسافر گیلان است، تا برای شما از غذاهای خوشمزه محلی این استان بگوید. پس باهم سفری خوشمزه و فوق العاده را آغاز می کنیم.

رستوران گیلکی

لذت سفر به استان گیلان با هوای مطبوع و فرح بخش و طبیعت فوق العاده زیبایش با خوردن یک وعده غذای محلی با چاشنی ها و دوغ محلی، چند برابر می شود.

وصف طعم غذاهای این خطه را بسیار شنیده ایم، به همین خاطر آدرس رستورانی محلی را از اهالی گرفته و راهی می شویم.

قبل از رستوران عطر برنج ایرانی را می شود حس کرد. دور میزی  در کنار پنجره باز رو به جنگل می نشینیم و مردی گیلکی با لهجه شیرینی خوش آمد می گوید و لیست غذاها را برایمان می آورد. انتخاب غذا از بین نام های مرغ ترش ، کباب ترش ، کال کباب ، ماهی گدره پیچ ، انارویچ ، باقلاقاتق ، ماهی شکم پر، ترشه تره ، ترشه واش ، واویشکای مرغ و… در این طبیعت و هوا بسیار سخت است،

بعد از انتخاب غذا ، برایمان سینی پر از چاشنی های مخصوص شمالی مثل زیتون پروده ، سیرترشی ، باقالی و… را می آورند ، کمی بعدتر نیز غذاهای پررنگ و لعابی را روی میز می گذارند که قابل وصف نیستند.

غذاهای محلی گیلان

قبل از سفر به گیلان بهتر است شناختی کلی راجع به غذاهای این منطقه داشته باشیم تا در میان تنوع غذاها ، انتخابی مناسب با ذائقه خود داشته باشیم.

۱ ) کباب ترش

برای این نوع کباب ، گوشت را خرد کرده و میکوبند و سپس گوشت را با رب آلوچه ، پیاز رنده شده ، گردو یک شب استراحت می دهند و روز بعد کباب می کند. کباب ترش با کته محلی بسیار خوشمزه و لذیذ است.

۲ ) خورش مرغ ترش

خورشی بسیار لذیذ که با استفاده از مرغ ، تخم مرغ ، لپه ، آبلیمو ، سبزی محلی آماده می شود.

۳ ) کال کباب

بادمجان یکی از مهمترین مواد غذایی در گیلان است که بانوان گیلانی غذاهای لذیذی را با آن طبخ می کنند. یکی ازین غذاها کال کباب است که با بادمجان کبابی ، آب انار ، نعنا ، چوچاق ( سبزی محلی ) ، سیر ، گردو درست می شود.

۴ ) خورش اناربیج

خورش بسیار لذیذی که در کنار برنج ایرانی وعده ی غذایی بسیار دلچسبی است و از گردو ، گوشت ( چرخ کرده ) ، رب انار ، آب انار ، پیاز ، رب گوجه فرنگی ، گلپر ، سبزی محلی تهیه می شود.

۵ ) ماهی شکم پر

در این نوع غذا ماهی درسته ای را خوب تمیز می کنند و داخل شکم آن را با گردو ، سبزی ، رب انار ، روغن زیتون و ادویه پیاز ، آلو پر می کنند و بعد شکم ماهی را با نخ و سوزن دوخته  و ماهی را سرخ می کنند.

۶ ) ماهی گرده پیج

در این مدل پخت ماهی ، سر و دم ماهی تمیز شده را بهم وصل می کنند و سپس سبزی محلی را با سیر و پیاز له شده سرخ می کنند و با رب نارنج مخلوط کزده داخل شکم ماهی میگذارند و بعد داخل قابلمه ای مخصوص ( کمج ) بخار پز می کنند. این غذل معمولا با نان سنگک میل می شود.

۷ ) خورش ترشه واش

خورش خوشمزه محلی که از مرغ ، بادمجان، گوجه فرنگی ، پیاز ، رب آلوچه ، رب انار ( ملس ) ، سبزی محلی آن را طبخ می کنند و با برنج ایرانی کته نوش جان می کنند.

۸ )  خورش سیرقَلِی

غذایی خوش طعم گیلانی با چاشنی سیر تازه. این خورش را با مرغ و لپه ، رب گوجه فرنگی ، برگ سیر ، زعفران آماده می کنند. طعم دلپذیر این خورش را باید در روستا های گیلان با برنج خوش عطر ایرانی چشید.

۹ ) باقلاقاتق

باقلاقاتق را که گاه به عنوان پیش غذا میل می کنند، غذایی ساده و خوشمزه با باقالی کشاورزی گیلان است که طعم واقعی آن را تنها باید در شهرها و روستاهای گیلان چشید. مواد اولیه این غذا را باقالی، شوید، تخم مرغ، سیر و… تشکیل می دهند.

۱۰ ) میرزا قاسمی

از غذاهای اصیل  و ساده گیلانی است که ممکن است در جای دیگر نیز آن را نوش جان کرده باشید. پخت این غذا بسیار ساده و راحت است؛ اما خوردن آن در گیلان لذتی دیگر دارد.  میرزا قاسمی را از بادمجان کبابی ، سیر ، گوجه فرنگی ، پیاز و ادویه تهیه می کنند.

۱۱ ) خورش آلو مسما

خورشی با طعم دلپذیر و رنگی و بویی عالی از مرغ ، آلو قیسی ، آلو سیاه ، پیاز ، شکر ، زعفران ، رب‌گوجه‌فرنگی.

۱۳ ) شیرین قاتق ( گیلانی )

غذایی شیرین مزه که با سینه مرغ و آلو بخارا ، آلو سیاه ، کشکش پلویی و قیصی درست می شود. شیرین قاتق بسیار لذیذ و خوش طعم است حتی برای کسانی که به غذاهای شیرین علاقه ندارند.

۱۴ ) کوکو اشپل ماهی سفید

 از غذاهای خانگی و مورد علاقه گیلانی ها ، کوکوی اشپل ماهی است که از اشپل ماهی ، تخم‌مرغ ، سیر ، آرد ، سبزی کوکو و تخم گشنیز تهیه می شود.

۱۵ ) کوکو باقلا سبز

باقالی در گیلان بسیار است و غذاهایی که از آن تهیه می شوند بسیار خوشمزه و متفاوت است.

گیلانی ها یک نوع کوکو با باقالی درست می کنند که از باقلا سبز ، پیاز ، شوید یا گشنیز ، آرد گندم ، تخم مرغ ، سیر تهیه می شود.

۱۶ ) کوکو بادکوبه ای

از غذاهای خانگی  محلی گیلان کوکوی بادکوبه ای است که می توان به عنوان یک وعده غذایی مفید و مغذی آن را تهیه کرد. برای پخت این کوکو از مرغ ، سیب زمینی ، تخم مرغ ، پیاز ، رب گوجه فرنگی ، زرشک ، زعفران ، آبلیمو استفاده می شود.

چاشنی های همیشگی غذاهای گیلانی

اهالی شمال کشور ، اغلب همراه وعده های غذایی چاشنی های مخصوص منطقه خود را سرو می کنند. اگر به یک خانه گیلانی مهمان شوید حتما برسر سفره علاوه بر غذای اصلی چند نوع چاشنی هم خواهید دید که معروفترین آن ها زیتون پرورده ، ماست محلی ، سیرترشی ، ترشی و شور ، باقالی ( درفصل برداشت آن ) و… نام برد.

زیتون پرورده

 بار دیگر در #سفر به نقطه دوست داشتنی خرید سوغاتی رسیدیم.

سوغات دیاری چون #گیلان ، که قدم بر هر تکه اش می گذاری، تنها زیبایی می بینی و بس، باید بسیار لذت بخش و خاطره انگیز باشد.

مردان و زنان مهربان گیلانی با توجه به موقعیت توریستی شهر و روستایشان، صنایع دستی و آثاری را خلق می کنند که نمایانگر سنت و بینش و نوع زندگیشان است.

امروز نوبت به صمایع دستی و سوغات شمال رسیده است.

دکان سوغاتی مرد گیلکی

در استان گیلان به هر شهر روستا که میروی حال و هوای خاصی دارد، سرزمینی سرسبز و زیبا با آب و هوای بارانی. اینجا فقط دلت می خواهد قدم بزنی و ریه هایت را پر کنی از هوای پاک. خرید سوغاتی در این فضا چقدر لذت بخش خواهد بود.

برخی از اهالی این منطقه، از توریستی بودن شهرشان بهره برده و برای خود کسب  کاری را فراهم کرده اند. دکان هایی را برای فروش سوغات و صنایع دستی شهرشان در نزدیکی منزل برپا کرده اند. در این دکان ها  بانوان گیلانی  با لباس رنگین و زیبای گیلانی را خواهید دید که مشغول کارهستند و مردان گیلانی که با چهرهای خندان و زبانی شیرین گردشگران را راهنمایی می کنند و محصولات خود را می فروشند.

منظره ای که بعد از ورود به بازار سنتی شهرهای گیلان از چیدن میوه های رنگارنگ، آلوچه ها، صنایع دستی و… میبینی، بسیار جالب و چشمگیر است. 

اینجا آنقدر تنوع و رنگ خواهی دید که وسوسه می شوی همه را با خود به شهر ببری.  باید از قبل سوغات این خطه را خوب بشناسی و تا در سفر همه را از نزدیک ببنی و لذت ببری.

خوراکی های خوشمزه و وسوسه انگیز گیلان

در شهرهای و روستاهای گیلان، خوراکی های خوشمزه و متنوعی وجود دارد که بانوان باسلیقه ی گیلانی آن ها را با سبزیجات و میوه های جنگلی و محلی روستای خود تهیه کرده اند.

خوراکی هایی چون رشته خوشکار، کلوچه، انواع پنیر، آلوچه های جنگلی، سبزی های معطر، باقالی، عسل وبادام زمینی، چای، برنج و … را در بازارهای سنتی و دکان های محلی روستاییان گیلان را خواهید دید که طعم هرکدامشان را باید چشید و برای اقوام و دوستان خود سوغات آورد.

۱) رشته خوشکار

نوعی شیرینی گیلانی است که از آب، مغز گردو چرخ شده، مغز هل ساییده شده، آرد برنج، روغن مایع، دارچین، شکر تهیه می شود و اغلب از میهمانان خود با چای و رشته خوشکار پذیرایی می کنند. این نوع شیرینی را در روزهای ماه رمضان گیلانی های مقیم شهرهای دیگر ایران درست می کنند.

۲) کلوچه فومن

در شهر فومن گیلان نوعی کلوچه  مغزدار مخصوص پخت می شود که طرفداران زیادی دارد. کلوچه فومن را در همه شهرهای گیلان می توان تهیه کرد. اما کلوچه پزی های اصل در شهر فومن هستند. 

در وعده عصرانه این کلوچه با چای بسیار خوش طعم است.

۳) کوکی

نوعی کلوچه با کشمش و گردو لاهیجانی ها درست می کنند که طعم و شکلی متفاوت دارد. کوکی از آرد، کشمش، گردو، شیر، شکر، روغن و… تهیه می شود. طعم خاص کوکی ها د رکنار لیوانی شیر یا چای بسیاردوست داشتنی است.

۳) زیتون و روغن زیتون رودبار

نام گیلان و رودبار و منجیل را که می شنوی ناخودآگاه  فروشگاه های فروش زیتون و محصولات زیتون برایت تداعی می شود. یکی از مرغوبترین زیتون های ایران و حتی جهان، زیتون این منطقه است.

بهترین های زیتون، روغن زیتون، زیتون پروده و …. را در این شهر می توانید تهیه کنید.

۴) چای لاهیجان( گیلان)

یکی از عمده ترین و معروفترین محصولات و سوغات این استان، چای لاهیجان است که عطر و طعم آن به چای اصیل ایرانی معروف است. در طول سفر خود مزارع بزرگ چای را خواهید دید که بانوان و مردان لاهیجانی درحال کار در این مزارع هستند.

۵) برنج گیلان

بهترین و خوش عطر وطعم ترین و البته گرانترین برنج ها در این منطقه کاشت و برداشت می شود. اکثر گیلانی ها شالیکار هستند و عمده درآمدشان ازین راه است.

 برنج گیلان انواع مختلف دارد که با نام های برنج هاشمی، آستانه، طارم، دم سیاه، صدری و… شناخته می شود.

۶) بادام زمینی آستانه اشرفیه

بادام زمینی یکی از مغذی ترین مغزهاست که یکی از بهترین انواع آن در آستانه اشرفیه به صورت عمده تولید می شود. بخش مهمی از اقتصاد این شهر در تولید و فروش بادام زمینی می باشد. 

طعم متفاوت و گیفیت عالی آن را در مقایسه با بادام زمینی دیگر کشورها و مناطق بسار مشهود است.

۷) پنیر سیاهمزگی

در منطقه سیاهمزگی نوعی پنیر با طعمی خاص ولذیذ و  بسیار مقوی از شیر گوسفند تهیه می شود. تهیه این پنیر از شیری که در  فصل بهار حدود ساعت ۱۱ تا ۱۲ و در فصل تابستان در حدود ساعت ۱۳ تا ۱۴از  گوسفندان بانوان سیاهمزگی می دوشند و فرآیند مایه زدن و تهیه پنیر را بروی این شیر انجام می دهند و سپس مایع پنیر بهدست آمده را داخل دیگی که روی آتش اجاق است ریخته و در مدت زمان ۱۰ تا ۱۵ دقیقه تا خمیر دیگری به دست آید. سپس خمیر را در ظرفی چوبی ریخته و با دست فشار می دهند تا آب آن گرفته شود و پنیر به دست آید.

میوه و سبزیجات گیلانی

در باغ ها و زمین های گیلان میوه ها و سبزی های معطری می روید که مخصوص این منطقه است و تنها در اینجا یافت می شود. بااین سبزیجات خاص انواع غذاها و پیش غذاهای شمالی را بانوان  طبخ می کنند.

۱) باقالی

۲) ازگیل

۳) تمشک

۴) انار

صنایع دستی استان گیلان

صنایع دستی این استاد همچون سوغات خوراکیش غنی و پربار است. در هر نقطه از استان گیلان، اهالی با توجه به فرهنگ و مواد اولیه ی موجود در شهر خود آثاری زیبا و مصرفی را تولید کرده اند که جلوه ای از فرهنگ و هنر و بینش گیلانی است.

صنایع دستی که در این شهر خواهید دید عبارتند از : حصیربافی، بامبوبافی، شال بافی، سفال گری، چوموش دوزی، عروسک بافی، ظروف چوبی، گلیم و قلی بافی، 

نقاشی روی کدو، سرامیک‌سازی، خراطی و…

۱) حصیربافی

یکی از صنایع بومی گیلان، حصیربافی است که بیشتر توسط بانوان بندرانزلی، آب کنار، غازیان انجام می شود. انواع سبد، زیرانداز، آبکش، زیرداغی و… از محصولات این صنعت بومی است.

زیراندازهای زیبای حصیری گیلان در کف خانه ها و دیواره های خانه های اهالی دیده می شود بسیار با آب و هوای مرطوب و معماری خانه های گیلانی هماهنگ است.

۲) بامبوبافی

از صنایع دسنی استان گیلان، بامبو بافی است که در حدود یکصد سال سابقه دارد. مواد اولیه ی آن نی خیزران است که در اطراف مرداب های رشت و لاهیجان می روید. مرکز عمده تولید این هنر دستی در لیالستان لاهیجان می باشد. 

۳) شال بافی

شال بافی هنر دست بانوان گیلانی به خصوص شهرهای تالش و گالش است؛ دست بافته هایی زیبا و رنگین بومی و سنتی از پشم.

این دست بافته از نفوذ رطوبت و سرما جلووگیری می کند و بسیار مورد استفاده مردمان مناطق مرطوب و کوهستانی است. 

۴) عروسک بافی

د بازارهای سنتی گیلان و به خصوص در شهر ماسوله، عروسک های کاموایی زیبایی را بر دیوار و ویترین مغازه ها خواهید دید که، توسط بانوان هنرمند این منطقه یافته شده و یکی از صنایع دستی ایم منطقه محسوی می شود. 

علاوه بر این بیشتر بانوان هنرمند گیلانی، در قلاب بافی مهارتی در خور توجه دارند. معمولا هنر دست آنها را در جلوی مغازه ها و فروشگاه های صنایع دستی میبینبد که با رنگ های شاد و زنده روسری های سه گوش، لباس های زنانه و انواع دستگیره و… را آویزان کرده اند.

۵) چموش دوزی

چموش پاپوشی گیلانی بدون پاشنه از چرم طبیعی است که در ماسوله تولید به شیوه سنتی می شود. چموش را با نخ های رنگی سبز و قرمز و زرد تزیین می کنند.

۶) سرامیک وسفال

سفالگری در منطقه املش و روستاى جیرده شفت رواج دارد. 

سرامیک سازی و ساخت طروف سفالی نیز یکی از صنایه دستی و سوغات گیلان می باشد.